Sposoby zabezpieczania pożyczek

Pożyczka okazuje się w niektórych sytuacjach jedynym możliwym do uzyskania zewnętrznym źródłem finansowania. Choć przyznawana jest na mniej restrykcyjnych warunkach niż kredyt w banku, zwykle musi zostać odpowiednio zabezpieczona – tym bardziej że zwykle badanie zdolności kredytowej jest przesuwane na dalszy plan. Właśnie zabezpieczenie daje pożyczkodawcy pewność, że będzie mógł odzyskać pożyczone klientowi środki. Jakie są sposoby zabezpieczania pożyczek?

Zdolność kredytowa i ubezpieczenie – podstawowe zabezpieczenia pożyczki bankowej

Jedną z instytucji udzielających pożyczek, do której w pierwszej kolejności zgłaszają się po finansowanie zarówno osoby prywatne, jak i przedsiębiorcy, jest bank. Jego klienci muszą liczyć się z szeregiem formalności i dokładnym sprawdzaniem zdolności kredytowej, która stanowi dla banku jedno z najważniejszych kryteriów decydujących o pozytywnym lub negatywnym rozpatrzeniu wniosku o pożyczkę. Restrykcyjne zasady w tym zakresie mają na celu zminimalizowanie ponoszonego przez bank ryzyka. Gdy natomiast zdolność kredytowa okazuje się zbyt niska, instytucje często wymagają dodatkowego zabezpieczenia, którym może być ubezpieczenie pożyczki.

Ubezpieczenie daje bankowi gwarancję, że w razie śmierci pożyczkobiorcy lub sytuacji losowej, w której nie będzie on w stanie spłacać zobowiązania, bank otrzyma zwrot należności. Taka forma zabezpieczenia może mieć charakter dobrowolny, jednak równie często jest narzucana przez pożyczkodawcę jako warunek niezbędny do udzielenia finansowania.

Poręczenie pożyczki

Instytucje finansowe mogą wymagać od klienta również innej formy zabezpieczenia, a mianowicie poręczenia pożyczki przez osobę lub osoby trzecie. Jest to jeden z rodzajów zabezpieczeń osobistych polegający na tym, że poręczyciel (zwany potocznie żyrantem) ręczy za pożyczkobiorcę własnym majątkiem i w razie jego niewypłacalności musi uregulować zobowiązanie zamiast dłużnika głównego. Poręczenie cieszy się dużą popularnością, ponieważ nie wiąże się z wieloma formalnościami i należy do prostych w realizacji. Należy jednak zaznaczyć, że znalezienie osoby chętnej do wystąpienia w roli poręczyciela nie zawsze jest proste – dla potencjalnego żyranta wiąże się z ryzykiem, a do tego może ograniczać jego zdolność kredytową.

Co ciekawe, poręczenie można traktować nie tylko jako jeden ze sposobów zabezpieczania pożyczek. Czasem jest ono niezbędne, by w ogóle otrzymać finansowanie zewnętrze, a w niektórych przypadkach umożliwi pożyczkobiorcy podniesienie zdolności kredytowej i uzyskanie pożyczki opiewającej na wyższą kwotę.

Weksel in blanco i poręczenie wekslowe

To kolejne formy zabezpieczeń osobistych. Weksel jest papierem wartościowym, który może zabezpieczać zarówno kredyt, jak i pożyczkę oraz stanowić jedyne lub dodatkowe zabezpieczenie. Podpisując wystawiony przed instytucję finansową weksel in blanco, pożyczkobiorca zobowiązuje się, że gdy zajdą określone okoliczności, papier zostanie wypełniony przez jego posiadacza (pożyczkodawcę), a on sam będzie zobowiązany do spłacenia wpisanej na wekslu kwoty. Warto dodać, że weksel może zostać również poręczony. Awal, jak nazywa się poręczenie na wekslu, znacznie podnosi wartość dokumentu i narzuca na poręczyciela taką samą odpowiedzialność, jak na osobę, za którą poręczył.

Poddanie egzekucji w formie aktu notarialnego

Jest to również zabezpieczenie osobiste, które jest bardzo chętnie stosowane przez pożyczkodawców, gdyż umożliwia im stosunkowo szybką realizację roszczenia, w przypadku braku zwrotu pożyczki. Poddanie egzekucji w formie aktu notarialnego zgodnie z art. 777 kodeksu postępowania cywilnego (dlatego często potocznie nazwane „trzema siódemkami”) stanowi tytuł egzekucyjny i po wypełnieniu się przesłanek opisanych w akcie notarialnym (np. braku spłaty pożyczki) wierzyciel występuje do sądu o nadanie klauzuli wykonalności, a po jej uzyskaniu taki dokument wraz z klauzulą wykonalności stają się tytułem wykonawczym uprawniającym do wszczęcia egzekucji komorniczej. Jest to dla wierzyciela najszybsza i najtańsza droga przymusowego dochodzenia swoich roszczeń. Oczywiście poprzez poddanie egzekucji kontrahent może zabezpiecz w zasadzie każdą transakcję handlową, czy kontrakt.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie

Najmocniejszym sposobem zabezpieczenia umowy jest przeniesienie na zabezpieczenie (zwane potocznie „przewłaszczeniem” lub całkowicie mylnie jako „zastaw na nieruchomości”), które należy do grupy zabezpieczeń rzeczowych. Wśród sposobów zabezpieczania pożyczek to właśnie przewłaszczenie na zabezpieczenie nosi miano najbardziej kontrowersyjnego – jest umową nienazwaną, w związku z czym nie jest wprost regulowane Kodeksem cywilnym, a wynika z przepisów ogólnych. Dlatego daje bardzo dużą swobodę w kształtowaniu zapisów umowy.

Przeniesienie na zabezpieczenie polega na tym, że pożyczkobiorca przenosi prawo własności określonej części majątku na pożyczkodawcę – może ono dotyczyć np. nieruchomości zabudowanej lub nie zabudowanej, udziału w nieruchomości, lokalu mieszkalnego albo usługowego i własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu oraz samochodu lub innej rzeczy ruchomej, a nawet zwierząt. Przy zabezpieczeniu przenoszone jest prawo własności, a dłużnikowi (pożyczkobiorcy) zwykle pozostawione jest prawo władania przedmiotem przewłaszczenia – czyli cały czas do dyspozycji dłużnika. Jeśli pożyczkobiorca spłaci swój dług, przewłaszczenie na zabezpieczenie traci moc, a pożyczkodawca zobowiązany jest z powrotem przenieść na klienta prawo własności. W innym przypadku – czyli w sytuacji, gdy dług nie zostanie spłacony – wierzyciel ma prawo dokonać sprzedaży przewłaszczonej rzeczy lub np. udostępnić ją do odpłatnego użytku, by zaspokoić swoje roszczenia, albo zachować. W każdym przypadku wierzyciel powinien rozliczyć uzyskaną wartość ze swoją  wierzytelnością (np. pożyczką).

Przewłaszczenie na zabezpieczenie w ostatnich latach cieszyło się dużą popularnością, jednakże okryło złą chwałą w związku z tym, iż było wykorzystywane przez nieuczciwych wierzycieli do przejmowania nieruchomości po zaniżonej wartości. Dlatego też Krajowa Rada Notarialna chce wprowadzenia zakazu dokonywania aktów notarialnych przeniesienia na zabezpieczenie.

Pożyczka pod zastaw

Inne sposoby zabezpieczania pożyczek to zastaw zwykły oraz rejestrowy. W pierwszym przypadku bezpiecznie dla wierzyciela jest, by pożyczkobiorca przekazał przedmiot zastawu zastawnikowi, natomiast drugi umożliwia zastawcy pozostawienie zastawionych dóbr i normalne ich użytkowanie, gdyż zastaw ujawniony jest w Rejestrze Zastawów. Pożyczkodawca będzie mógł jednak zaspokoić z nich roszczenia, jeśli dług nie zostanie spłacony.  Dzięki takiemu zabezpieczeniu wierzyciel (zastawnik) w przypadku egzekucji komorniczej zgodnie z art. 1025 KPC korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia swojej wierzytelności z przedmiotu objętego zastawem przez „zwykłymi” wierzycielami osobistymi. Zastaw obowiązuje tylko do momentu spłaty zadłużenia. Zastaw może być ustanowiony na ruchomościach, a także na zbywalnych prawach o określonej wartości rynkowej. Nie można natomiast wziąć pożyczki pod zastaw nieruchomości – jeśli ta ostatnia ma być zabezpieczeniem zobowiązania, ustanawia się na niej hipotekę.

Pożyczka zabezpieczona hipoteką

Hipoteka jest zabezpieczeniem rzeczowym i pość podobna w konstrukcji do zastawu, ale dotyczy nieruchomości, spółdzielczego prawa do lokalu, wieczystego użytkowania oraz statków morskich. Hipoteka jako zabezpieczenie pożyczki wpisywana jest do działu IV księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości. Pojawia się tam wówczas zapis informujący o tym, jaka kwota jest zabezpieczona oraz kto jest wierzycielem hipotecznym. Ustanowienie hipoteki nie wiąże się z przeniesieniem własności – właścicielem nieruchomości w dalszym ciągu pozostaje dłużnik, który ponadto może swobodnie z niej korzystać i nią rozporządzać. Wykreślenie hipoteki możliwe jest po spłacie zobowiązania i uzyskaniu od wierzyciela stosownego dokumentu.

Co ciekawe, pożyczkę pozabankową można zabezpieczyć nawet nieruchomością obciążoną kredytem w banku. Hipoteka stanowi pewny sposób zabezpieczenia dla instytucji pożyczkowej, szczególnie jeśli pożyczka opiewa na wysoką kwotę, a jej spłata jest rozłożona na dłuższy okres. Jej zalety doceniają także pożyczkobiorcy, w tym przedsiębiorcy, którzy dzięki takiemu zabezpieczeniu mogą zrekompensować niską zdolność kredytową i otrzymać finansowanie w oczekiwanej kwocie na dogodnych dla siebie warunkach. Dużą zaletą jest też możliwość obciążenia hipoteką nieruchomości różnego rodzaju – od domów i mieszkań, przez obiekty przemysłowe, lokale użytkowe, hotele czy pensjonaty, aż po działki. W tym przypadku, podobnie do zastawu wierzyciel hipoteczny korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia swojej wierzytelności przy egzekucji z nieruchomości objętej jego hipoteką przez „zwykłymi” wierzycielami osobistymi.

Sposoby zabezpieczania pożyczek – podsumowanie

Jak widać, sposoby zabezpieczania pożyczek są naprawdę różne, co sprawia, że o finansowanie zewnętrzne mogą ubiegać się klienci o odmiennych możliwościach oraz potrzebach. Zyskują na nich także instytucje finansowe, do minimum redukując ryzyko związane z udzieleniem wsparcia.